Katedra Notre Dame w Paryżu to jedno z najważniejszych dzieł architektury gotyckiej i symboliczny element francuskiego dziedzictwa. Budowę rozpoczęto w II połowie XII wieku pod kierunkiem biskupa Maurice’a de Sully, który marzył o imponującej świątyni na wyspie Cité. W miejscu obecnej katedry znajdował się wcześniejszy kościół, wyburzony na potrzeby budowy. Prace trwały niemal 200 lat, a ich efektem stał się jeden z najchętniej odwiedzanych zabytków Paryża, łączący historię, sztukę i duchowość.
Historia i architektura
Katedra Notre Dame została wzniesiona na wyspie Île de la Cité, w miejscu wcześniejszych świątyń. Kamień węgielny położono w 1163 roku za pośrednictwem papieża Aleksandra III, a budowa zakończyła się w 1345 roku. Architektonicznie stanowiła przedstawienie dojrzałego gotyku, charakteryzującego się 35-metrową wysokością nawy głównej i dwuwieżową fasadą z rozetą.
W XVIII wieku wykonano kontrowersyjne prace konserwatorskie, w tym „wybielanie” wnętrz, które uszkodziło freski. Natomiast w XIX wieku Eugène Viollet-le-Duc przeprowadził szeroko zakrojoną rekonstrukcję, dodając m.in. iglicę, chimery, maszkarony i gargulce, które poza funkcją dekoracyjną pełniły rolę praktyczną – odprowadzały deszczówkę poza teren kościoła. Inspiracją do renowacji stała się powieść Wiktora Hugo Katedra Marii Panny w Paryżu, która uwrażliwiła opinię publiczną na stan zabytku.
Rewolucja francuska i zmienne losy katedry
W czasach rewolucji francuskiej (1789–1799) katedra Notre Dame przeżyła trudne chwile. Świątynia została przemianowana na Świątynię Rozumu, co miało odzwierciedlać walkę z wpływami Kościoła katolickiego. Organizowano w niej uroczystości na cześć racjonalizmu, niszcząc jednocześnie sakralne symbole. Galeria królewska na fasadzie, przedstawiająca królów Judy, również została uszkodzona, gdyż rewolucjoniści uznali ją za symbol władzy. Po śmierci Robespierre’a katedrę zamknięto i przekształcono na magazyn spożywczy.
Odbudowa po pożarze w 2019 roku
15 kwietnia 2019 roku pożar poważnie uszkodził katedrę. Spłonęła m.in. iglica, dach oraz część wnętrza. Rekonstrukcja kosztowała 846 milionów euro, z czego większość pochodziła z darowizn prywatnych, w tym od francuskich rodzin biznesowych. Koszt projektu oszacowano na 700 milionów euro, co oznacza, że zebrano więcej funduszy niż wymagano, co umożliwiło dodatkowe projekty konserwatorskie. Po trudnych pracach katedrę ponownie otwarto 8 grudnia 2024 roku, zachowując oryginalne elementy architektoniczne i rekonstruując zniszczone części zgodnie z historycznymi wzorami.
W trakcie prac pojawiły się kontrowersje związane z propozycją wprowadzenia opłaty 5 euro za wejście, co wywołało sprzeciw władz kościelnych oraz papieża Franciszka, który podkreślał, że świątynia powinna pozostać otwarta dla wszystkich.
Znaczenie społeczne i kulturowe
Katedra Notre Dame od wieków stanowi symbol duchowy i kulturowy Francji. Przed pożarem przyciągała rocznie 13–14 milionów turystów, co czyniło ją jednym z najczęściej odwiedzanych zabytków na świecie.
- Była miejscem przechowywania korony cierniowej Jezusa Chrystusa oraz fragmentu Krzyża Prawdziwego, które są jednymi z najważniejszych relikwii chrześcijaństwa,
- gościła kluczowe wydarzenia historyczne, takie jak koronacja Napoleona w 1804 roku, pogrzeb Charles’a de Gaulle’a oraz uroczystości po wyzwoleniu Paryża w 1944 roku,
- inspirowała artystów, literatów i architektów, a jej wpis na listę UNESCO podkreśla wagę tego miejsca dla światowego dziedzictwa.
Symbolika chimer i maszkaronów
Rzeźby chimer i maszkaronów zdobiące fasady katedry miały znaczenie symboliczne i praktyczne. Przedstawiały podział między sferą sakralną (wnętrze) a świecką (zewnętrze) oraz przypominały ludziom o zagrożeniu duchowym. Gargulce pełniły dodatkowo funkcję rynien odprowadzających wodę deszczową, co podkreślało praktyczność gotyckiej architektury.
