Początki hymnu Niemiec
Autorem tekstu hymnu Niemiec był August Heinrich Hoffmann von Fallersleben – niemiecki poeta, językoznawca oraz historyk literatury. Utwór powstał w 1841 roku na wyspie Helgoland i nosił tytuł „Das Lied der Deutschen” (Pieśń Niemców). Pieśń składała się z trzech zwrotek, z których pierwsza zaczynała się słowami „Deutschland, Deutschland über alles”. W czasach rozbicia Niemiec pierwsza zwrotka nawoływała do jedności, przeciwstawiając się partykularyzmom.
Melodia hymnu została zapożyczona z hymnu austriackiego „Kaiserlied”, którego kompozytorem był Joseph Haydn. Choć utwór Hoffmanna von Fallerslebena zdobył uznanie w swojej epoce, początkowo nie pełnił funkcji oficjalnego hymnu narodowego.
Historia utworu jako hymnu
Pieśń „Das Lied der Deutschen” stała się hymnem narodowym w 1922 roku dzięki decyzji pierwszego prezydenta Republiki Weimarskiej, Friedricha Eberta. Wcześniej była ceniona w Cesarstwie Niemieckim, lecz krytykowana za egalitarny charakter. Jednak w okresie narodowego socjalizmu szczególnie pierwsza zwrotka została wykorzystana w celach propagandowych, co przyczyniło się do późniejszych kontrowersji z nią związanych.
Po II wojnie światowej zaprzestano publicznego wykonywania pierwszej zwrotki z uwagi na historyczne skojarzenia. Warto zauważyć, że żadne z punktów geograficznych wymienionych w tej zwrotce (np. od rzeki Maas do rzeki Memel) nie leży obecnie na terenie współczesnych Niemiec. Próby wprowadzenia nowego hymnu, takie jak „Oda do radości” Beethovena w 1950 roku, nie przyniosły rezultatów.
W 1952 roku kanclerz Konrad Adenauer zaproponował, aby hymnem była pieśń Fallerslebena z melodią Haydna, ale ograniczono się do śpiewania jedynie trzeciej zwrotki pieśni, zaczynającej się od słów „Einigkeit und Recht und Freiheit” (Jedność, prawo i wolność). Decyzję tę poparł ówczesny prezydent Theodor Heuss, a jej opublikowanie w Dzienniku Urzędowym nadało jej praktyczną formę, mimo braku oficjalnego statusu.
Hymn Niemiec po zjednoczeniu
Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku pojawiły się pomysły zmiany hymnu. Jednym z proponowanych utworów była „Kinderhymne” autorstwa Bertolta Brechta. Jednak Federalny Trybunał Konstytucyjny w marcu 1990 roku orzekł, że hymn Niemiec ogranicza się wyłącznie do trzeciej zwrotki „Das Lied der Deutschen”. Decyzję tę potwierdziły listy wymieniane między kanclerzem Helmutem Kohlem a prezydentem Richardem von Weizsäckerem w 1991 roku.
Autograf hymnu w Polsce
Jednym z interesujących faktów dotyczących hymnu Niemiec jest los autografu utworu Hoffmanna von Fallerslebena. Po przejęciu przez państwo polskie Biblioteki Pruskiej w 1945 roku, jeden z rękopisów hymnu znalazł się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, gdzie jest przechowywany do dziś.
Kontrowersje wokół nieoficjalnych zwrotek
Pierwsza i druga zwrotka „Das Lied der Deutschen” nie stanowią obecnie części oficjalnego hymnu. Niemniej jednak omawia się je w szkołach jako element literackiego i historycznego dziedzictwa. Często błędnie uważa się, że ich śpiewanie jest w Niemczech nielegalne. W rzeczywistości, choć są marginalizowane, nie zostały zakazane na mocy prawa.
Pierwsza zwrotka, rozpoczynająca się od słów „Deutschland, Deutschland über alles”, nawiązuje do idei jedności narodowej, jednak obecnie budzi kontrowersje z racji historycznych nadużyć ideologicznych. Warto podkreślić, że takie nadużycia są szczególnie widoczne w kontekście propagandy nazistowskiej.
Tekst trzeciej zwrotki – oficjalnego hymnu
Oto treść trzeciej zwrotki pieśni „Das Lied der Deutschen”, która od 1952 roku jest oficjalnym hymnem Niemiec:
Einigkeit und Recht und Freiheit
Für das deutsche Vaterland!
Danach lasst uns alle streben,
Brüderlich mit Herz und Hand!
Einigkeit und Recht und Freiheit
Sind des Glückes Unterpfand:
Blüh im Glanze dieses Glückes,
Blühe, deutsches Vaterland!
Znaczenie hymnu w kontekście współczesnej Niemiec
Współczesny hymn Niemiec odzwierciedla wartości takie jak jedność, prawo i wolność, które mają szczególne znaczenie w kontekście burzliwej historii tego kraju oraz jego późniejszego zjednoczenia. Hymn jest regularnie wykonywany podczas oficjalnych uroczystości państwowych, wydarzeń sportowych oraz innych okazji podkreślających tożsamość narodową Niemiec.
Brak aktualnych danych statystycznych
Pomimo bogatej historii hymnu, brakuje współczesnych danych liczbowych dotyczących społecznego postrzegania tej pieśni. Warto byłoby zbadać takie aspekty jak:
- poziom znajomości tekstu hymnu wśród Niemców,
- opinia publiczna na temat historycznych kontrowersji wokół hymnu,
- wpływ edukacji historycznej na postrzeganie hymnu,
- częstotliwość wykonywania hymnu podczas wydarzeń publicznych.
Tego rodzaju badania mogłyby rzucić światło na rolę hymnu w kształtowaniu współczesnej tożsamości narodowej Niemiec.
