1. Grota Łokietka
Grota Łokietka, największa jaskinia Ojcowskiego Parku Narodowego, znajduje się 125 metrów powyżej dna Doliny Sąspowskiej. Ta 320-metrowa jaskinia składa się z kilku korytarzy oraz dwóch dużych sal: Rycerskiej i Sypialni, a także dwóch mniejszych. Panuje w niej stała temperatura 7-8°C. Wnętrze jaskini kryje stalagmity i słup naciekowy nazywany Orłem. Powstała w wyniku erozji wapieni jurajskich.
Grota jest znana z legendy o Władysławie Łokietku, który ukrywał się tutaj przez sześć tygodni przed królem Czech Wacławem II. Lokalni mieszkańcy dostarczali mu żywność, a pajęczyna przy wejściu zmyliła pogoń. Podczas XIX-wiecznych badań odnaleziono w niej kości niedźwiedzia jaskiniowego i ostrza jerzmanowickie. Grota jest udostępniona do zwiedzania z przewodnikiem.
Gdzie można znaleźć: okolice Ojcowa, Jura Krakowsko-Częstochowska, Małopolska.
2. Jaskinia Raj
Jaskinia Raj, położona w Górach Świętokrzyskich, niedaleko Chęcin, jest jedną z najpiękniejszych jaskiń krasowych w Polsce. Jej korytarze, wypłukane w wapieniach, liczą łącznie 240 metrów długości. Dzięki wysokiej wilgotności (95%) i temperaturze 8-10°C, wnętrze jest idealnym środowiskiem dla nacieków krasowych. Jaskinia powstała około 360 milionów lat temu i została otwarta dla zwiedzających w 1972 roku, oferując trasę o długości 180 metrów.
W pawilonie przy wejściu można oglądać narzędzia neandertalskie sprzed 50 tysięcy lat, a także szczątki prehistorycznych zwierząt, takich jak mamut czy nosorożec włochaty. W jaskini znajdują się słynne stalaktyty, stalagmity oraz kolumny naciekowe. Sala Stalaktytów zachwyca bogactwem form krasowych. Obiekt jest rezerwatem przyrody nieożywionej.
Gdzie można znaleźć: okolice Chęcin, Góry Świętokrzyskie, województwo świętokrzyskie.
3. Jaskinia Nietoperzowa
Jaskinia Nietoperzowa, znajdująca się w Dolinie Będkowskiej na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, swoją nazwę zawdzięcza licznym nietoperzom zamieszkującym to miejsce. Z długością przekraczającą 326 metrów i różnicą poziomów 23 metrów, obiekt ten oferuje turystom widok na charakterystyczne kotły wirowe i wodospad naciekowy. Na trasie znajduje się oświetlenie, co czyni zwiedzanie bezpiecznym.
Podczas badań odnaleziono tam fragmenty ceramiczne i liczne kości niedźwiedzia jaskiniowego. Jaskinia została również wykorzystana jako plan filmowy, m.in. do „Ogniem i mieczem”.
Gdzie można znaleźć: okolice Jerzmanowic, Jura Krakowsko-Częstochowska, Małopolska.
4. Jaskinia Niedźwiedzia
Zlokalizowana w Masywie Śnieżnika niedaleko Kletna, Jaskinia Niedźwiedzia to jedna z najdłuższych (5 km) i najgłębszych jaskiń w Polsce, osiągająca głębokość 100 metrów. Odkryta przypadkowo w 1966 roku podczas wydobycia marmuru, jaskinia stała się rezerwatem przyrody w 1977 roku. Turyści mogą zwiedzać odcinek długości 360 metrów, gdzie znajdują się imponujące stalaktyty, stalagmity oraz szkielet niedźwiedzia jaskiniowego, który wyginął 28 tysięcy lat temu.
Dla bardziej zaawansowanych zwiedzających organizowane są trasy prowadzące najniższym poziomem jaskini pod okiem grotołaza. Zwiedzanie standardowej trasy trwa około 40 minut.
Gdzie można znaleźć: okolice Kletna, Masyw Śnieżnika, Dolny Śląsk.
5. Jaskinia Mroźna
Jaskinia Mroźna, położona w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach, ma łączną długość 760 metrów, z czego 500 metrów to udostępniona dla zwiedzających trasa. W jaskini panuje temperatura około 6°C, a na ścianach widoczny jest biały osad przypominający szron, zwany mlekiem wapiennym. Do atrakcji należą sztuczne jeziorka Sabałowe i Piaskowe oraz Wielka Komora.
Do wejścia prowadzi ścieżka o długości około 30 minut, a zwiedzanie trwa 40 minut. Jaskinia jest popularnym miejscem wśród turystów odwiedzających Tatry.
Gdzie można znaleźć: Tatry, Małopolska.
6. Jaskinia Mylna
Znajdująca się również w Dolinie Kościeliskiej Jaskinia Mylna liczy 1630 metrów długości, z czego trasa turystyczna obejmuje 300 metrów. Jest to jaskinia dla bardziej odważnych – ciemne, wilgotne korytarze są wąskie i pełne rozwidleń, co może spowodować zagubienie. Stąd wywodzi się jej nazwa.
Zwiedzanie niewymagające dodatkowego sprzętu pozwala obserwować mleko wapienne, a zimą formacje lodowe. Ze względu na trudniejsze warunki zalecane jest szczególne skupienie podczas eksploracji.
Gdzie można znaleźć: Tatry, Małopolska.
7. Smocza Jama w Krakowie
Smocza Jama, zlokalizowana pod Wzgórzem Wawelskim, jest jedną z najbardziej znanych jaskiń w Polsce. Trasa turystyczna o długości 82 metrów zaczyna się na zamku i prowadzi przez kręte schody do podziemnych komór. Na zakończenie można zobaczyć rzeźbę Smoka Wawelskiego przy Wiśle.
Jaskinia była wspominana już w średniowieczu, a na przestrzeni wieków zmieniała swoje przeznaczenie – od karczmy po dom publiczny. Dzisiaj jest jedną z popularniejszych atrakcji turystycznych Krakowa.
Gdzie można znaleźć: Wzgórze Wawelskie w Krakowie, Małopolska.